|
Dariusz Marchewka Eksponowaną częścią instytucjonalnej i organizacyjnej struktury gminy, wyrastającej z tradycji żydowskiej autonomii w Rzeczypospolitej szlacheckiej były "bractwa" i "towarzystwa", chevrot. Głównym polem ich działania była dobroczynność, dziedzina naznaczona wielowiekową tradycją samoorganizacji Żydów w Polsce. Na podstawie rozporządzenia obowiązującego od 28 marca 1822 r. zlikwidowano wszystkie funkcjonujące dotąd bractwa. Mimo to, większość z nich nie zaprzestało swojej działalności i funkcjonowało w latach następnych. Liczne przykłady z wielu miast Królestwa Polskiego wskazują, że bractwa istniały aż do początku XX w. Służąc głównie najuboższym warstwom miejskiej ludności żydowskiej. W następstwie wydania odpowiednich przepisów przez władze carskie w 1906 r., umożliwiających tworzenie stowarzyszeń opiekuńczych na większą skalę, w krótkim przedziale czasowym miał miejsce skokowy ich wzrost. Wspomniane przepisy, skłoniły również Żydów w Kutnie do zinstytucjonalizowania wewnątrzwspólnotowej samopomocy. Starania o powołanie towarzystwa dobroczynnego w Kutnie rozpoczęły się w październiku 1906 r. Wniosek w tej sprawie do władz gubernialnych wystosowało szerokie grono najbardziej znanych w mieście członków wspólnoty żydowskiej. Wśród jego sygnatariuszy znaleźli się m. in.: Herman Geist właściciel młyna, księgarni i drukarni, Szulim Kronzilberg i Chill Majer Offenbach - kupcy, Abbe Pasersztajn - kupiec i zegarmistrz, Dawid Izrael Kalman właściciel młyna, Eljasz Majzel właściciel składu opałowego, Moszek Liberman - kupiec II gildii, Jakób Opatowski właściciel domu handlowego, Josef Chaim Raabe posiadacz manufaktury, Izrael Przedecki właściciel mydlarni, doktor Józef Handelsman, felczer powiatowy Abram Moszek Kinstler, Jonasz Lipski dyrektor Towarzystwa Wkładowego Kutnowskiego oraz Władysław Hirszberg i Jakow Bromberg właściciele domów bankowych i kupcy I gildii. W swej petycji powoływali się na przykład Kalisza i Piotrkowa Trybunalskiego, w których inicjatywy powołania żydowskich stowarzyszeń dobroczynnych zyskały akceptację władz i po zarejestrowaniu rozpoczęły już swoją działalność. Do petycji wnioskodawcy dołączyli projekt statutu Kutnowskiego Towarzystwa Wspomagania Biednych Żydów, który jednak władze rosyjskie odrzuciły. Jednocześnie zalecając oparcie jego redakcji na statutach zarejestrowanych już towarzystw dobroczynnych. Wybór padł na statut stowarzyszenia działającego w Pabianicach, na którego podstawie dokonano ostatecznej redakcji statutu KTWBŻ i wraz z prośbą o jego zatwierdzenie przesłano do rządu gubernialnego. Do listy sygnatariuszy dołączyło kilku kolejnych znanych w mieście kupców i przemysłowców oraz rabin Moszek Pinkus Trunk. Ostatecznie KTWBŻ zostało zarejestrowane 30 maja 1908 r., a oficjalne ogłoszenie o wpisaniu stowarzyszenia do wykazu towarzystw i związków guberni warszawskiej podano do publicznej wiadomości 18 czerwca 1908 roku. Członkowie Towarzystwa Wspierania Ubogich Żydów w Kutnie
Celem KTWBŻ, podobnie jak wszystkich organizacji dobroczynnych, było zgodnie z zapisem statutowym dostarczanie środków materialnych do poprawienia bytu ubogich żydowskich mieszkańców bez różnicy płci, wieku, stanu i zajęcia. Zmierzając do wytyczonego celu, towarzystwo miało zakładać ochronki dla dzieci, przytułki, schroniska, domy pracy, szkoły elementarne i rzemieślnicze, domy noclegowe i domy dla sierot, tanie kuchnie, herbaciarnie, szpitalne ambulatoria oraz bezpłatne czytelnie. Wielostronna była również bieżąca pomoc dostarczana ubogim w postaci zasiłków pieniężnych, pożywienia, odzieży, węgla na zimę, zaopatrywania chorych w niezbędne lekarstwa i wysyłania dzieci na kolonie. Nie mniej ważnym zadaniem towarzystwa było przeznaczanie środków finansowych na zakup materiałów i narzędzi dla ubogich rzemieślników oraz pomoc bezrobotnym w znalezieniu zatrudnienia. W ramach towarzystwa planowano utworzyć bezprocentową kasę kredytową, umożliwiającą zaciąganie niewielkich pożyczek przez drobnych handlarzy i rzemieślników. Działalność KTWBŻ opierała się nie tylko na dobrowolnych ofiarach ze strony zamożnych przedstawicieli wspólnoty żydowskiej, ale również na zaangażowaniu osób mniej zamożnych. Wykraczała więc daleko poza granicę jednej warstwy społecznej. Statut towarzystwa przewidywał trzy kategorie członkostwa, a mianowicie: członków honorowych, rzeczywistych i protektorów. Członkami honorowymi stawały się te osoby, które ofiarowały na cele statutowe towarzystwa jednorazowo przynajmniej 300 rubli, lub też w wyjątkowy sposób przyczyniły się do jego rozwoju. Godność członka honorowego przyznawało ogólne zebrania członków. Protektorzy byli skromniejszymi darczyńcami, zaś członkowie rzeczywiści, których była najliczniejsza grupa, opłacali 6 rubli corocznej składki. Towarzystwo starało się pozyskiwać fundusze na działalność statutową, poprzez organizowanie przedstawień amatorskich, odczytów, wykładów, koncertów, balów i zabaw. Pracami KTWBŻ kierował 6 osobowy zarząd, wybierany przez ogólne zebranie członków na trzyletnią kadencję. W składzie pierwszego zarządu znaleźli się: Herman Geist - prezes, Jakub Juda Brodt -wiceprezes oraz Chaim Jojne Offenbach, Szmul Łaznowski, Gerszon Geist i Chaim Raabe. |